Escola Superior de Ifá (Èsì)
Curso de Filosofia e Teologia Yorùbá
Módulo Complementar I
"Na tentativa de aprofundar sobre os
conceitos filosóficos e teológicos da Religião Tradicional Yorùbá, apresentamos
o Módulo Complementar I, no qual, abordaremos através dos versos dos Odù Ifá,
os princípios básicos para todos os adeptos de Òrìṣàs. Sendo assim, a equipe
da ÈSÌ, oferece uma coletânea para ser utilizada como referência para o
desenvolvimento e a prática do bom caráter (Ìwà-Pẹ̀lẹ́), desejamos que o nosso
trabalho cumpra com as expectativas de nossos alunos e que sejam todos
bem-vindos ao Módulo Complementar I, tenham todos um bom estudo."
Akogun Ifáṣọlá Ajobi Àgboọlà
Aula (01) - OLÓDÙMARÈ
A teosofia
da nossa religião difere muito dos conceitos que adquirimos de forma espontânea
durante o nosso dia a dia em nossa vida devido a influência cristã imposta
desde a formação da maioria das nações do hemisfério ocidental contemporâneo.
Falar de Olódùmarè é de fato algo complexo, Olódùmarè é o ser supremo do
universo, nossa tradição entende que ele é algo onipresente e magnífico,
portanto, não existe um culto destinado especificamente a Ele, porém, é
importante compreendermos que esse fato não o torna menos importante e
majestoso, em Ògúndá Ogbè, Ifá diz:
Omo
Awo feeje omo awo feemu
Omo
awo a fe fidi orinrin bale
Adifa
fun Olodumare Agotun
Omo
asehun ribiti rabata kari aye
Ko sohun t‘olorun ko leese
T oba sojo a soda
A sekan bi otutu
A tun sekan a mu bi oye
Ko sohun t´Olodumare ko leese.
Quando
em consulta vemos Ogunda Borogbe
Os
estudantes de Ifá querem comer, os estudantes querem beber
Os
estudantes geralmente se põem em estado de alegria
Consultaram
Ifá para Olódùmarè Agotun (O ser todo-poderoso)
O
único criador do mistério do cosmos
Não
existe nada fora de sua compreensão
Ele
traz a chuva e logo a temporada da seca
E
por vez o frio
Não
existe nada fora de sua compreensão.
Podemos certificar através desse verso de Ogunda Borogbe (Ògúndá Ogbè), a nossa fé como monoteísta, Olódùmarè, como ser criador do todo ao contrário das crenças judaico-cristãs, Ele, desempenha um papel passivo dentro da nossa religião. Olódùmarè, é visto como um todo, não tem início, meio e nem fim, Ele é tudo o que existe. Pensemos a criação da seguinte forma: O corpo humano, um organismo vivo que por sua vez é formado por orgãos, cada um com a sua função específica, esses orgãos são os Òrìṣàs, que são encarregados de manter o sistema funcionando perfeitamente. Dentro da nossa tradição é possível convivermos com Deus, através dos Òrìṣàs, em cada flor, rio, mar, montanha, cachoeira, criança, anciões e anciãs Deus se faz presente, o nosso Deus, vive em cada organismo vivo da existência.
Aula (02) - CARÁTER
Os Yorùbás possuem
um princípio teoricamente simples para viverem em harmonia com a criação, eles
acreditam que através do bom caráter não entrarão em conflito espiritual ou
social, o termo utilizado para designar Bom Caráter dentro da Religião
Tradicional Yorùbá é “Ìwà-Rere”, enquanto Mau Caráter é “Ìwà-Burúkú. Entendemos
que Bom Caráter é a mesma coisa que Boa Conduta, onde, a conduta do indivíduo é
reflexo do seu caráter. Compreendemos que um indivíduo pode até ter escolhido
um destino ruim, porém, através da conduta adequada (ìwà-rere), esse mesmo
indivíduo poderá ter maiores chances de prosperar do que uma pessoa com o
destino bom e conduta ruim. O fato de ter uma conduta ilibada implica
diretamente em dois fatores muito importantes para a nossa boa sorte, sendo
eles: o aspecto social e o espiritual. O aspecto social pode ser determinante
para o nosso progresso, pois, a nossa espécie é de uma origem comum, onde, os
atos de uma pessoa poderão afetar todo o destino coletivo, portanto, ter uma
boa conduta deve ser interesse de todos. Já o fator espiritual é de grande
relevância, pois, a conduta da humanidade é punida por forças criadas para essa
finalidade, essas forças são chamadas de Ajogúns, a morte, a doença, as pragas,
as perdas, as maldições, os infortúnios, etc. antes de materializar-se na vida
humana, tiveram uma manifestação espiritual, onde, a principal causa dessa
manifestação é uma conduta sórdida. Sendo assim levantamos a seguinte questão:
O que devo fazer para desenvolver uma boa conduta? A resposta seria Ìwà-Pẹ̀lẹ́,
que é o sistema filosófico adotado dentro da Religião Tradicional Yorùbá, para
o aperfeiçoamento do caráter, em Ogbè Òtùrá, Ifá diz:
Òrìṣà lo se laa ni feere
O
se enu re dududu
Komo
araye o le maa ri n fon
Adifa
fún Ọ̀rúnmìlà
Bàbá
nlo ree gbe Iwa niyawo
Ẹbọ
ni woni ko wa se
O
gbebo o rubo
Nje
Alara o riwa nmi?
Iwa
la nwa o Iwa
Ajero
o riwa nmi?
Iwa
la nwa o Iwa
Owarangun
o riwa mi?
Iwa
la nwa o Iwa
Beeyan
lowo ti o niwa
Bi
o niwa owo olowo mi
Iwa
la nwa o Iwa
Beeyan
nire gbogbo
Bi
o niwa ire onire ni
Iwa
la nwa o Iwa.
Tradução:
Foi
o Òrìṣà que fez barulho como uma trombeta
Ele
fez barulho repetidamente
Para
que todas as pessoas pudessem usar como ritmo
Consultou
Ifá para Ọ̀rúnmìlà
Quando
Bàbá iria tomar Iwa como a sua esposa
Foi
recomendado ele fazer sacrifício
Ele
escutou e o fez
Rei
Alara você viu Ìwà?
Estamos
à procura de Ìwà
Rei
Ajero você viu Ìwà?
Estamos
à procura de Ìwà
Rei
Owarangun você viu Ìwà?
Estamos
à procura de Ìwà
Se um
rico é rico na vida
Sem
Ìwà o dinheiro se perderá
Estamos
à procura de Ìwà
Se
tem todas as bençãos na vida
Sem
Ìwà todas as bençãos se perderá
Estamos
à procura de Ìwà.
ÌTÀN:
Ọ̀rúnmìlà foi consultar Ifá, pois ele queria se
casar com Ìwà (conduta), o bàbáláwo recomendou que ele fizesse ẹbọ e o
aconselhou que depois de casados que ele nunca menosprezasse a sua esposa
(Ìwà), Ọ̀rúnmìlà realizou os ẹbọs prescritos e então eles se casaram e
passaram a viver juntos e felizes. Com o passar do tempo Ọ̀rúnmìlà passa a
desmerecer a sua esposa, Ìwà, já cansada da postura de seu marido decide ir
embora. Ọ̀rúnmìlà não se importa com a decisão da esposa e passado algum tempo
já sozinho depois de Ìwà tê-lo abandonado ele percebe que a sua vida começa a
ir de mal a pior, então ele decide retornar a casa do seu bàbáláwo para
consultar Ifá novamente. Ifá diz a Ọ̀rúnmìlà que ele havia perdido a sua mulher
devido a sua conduta arrogante e que ela era muito importante na vida dele,
aconselhou que ele deveria sair à procura de Ìwà para que tudo voltasse a
normalidade. Ele foi até o mercado perguntar para as pessoas se alguém havia
visto a esposa dele e disseram-lhe que ela
estava morando na casa do Rei de Alara, Ọ̀rúnmìlà se dirigiu até o palácio de
Alara e perguntou a ele se a sua mulher estava morando lá, o Rei respondeu que
ela havia realmente o procurado, porém, por serem amigos e Ọ̀rúnmìlà ter
permitido que ele fosse Rei, que ele não poderia hospedá-la em seu palácio e
disse também que ela iria para a casa do Rei de Ajero, Ọ̀rúnmìlà agradeceu e
partiu com destino a casa de Ajero, chegando lá Ọ̀rúnmìlà perguntou ao Rei se
sua esposa estava morando lá, Ajero disse a mesma coisa que o Rei de Alara, e
informou que ela iria para o palácio do Rei de Owarangun, Ọ̀rúnmìlà agradeceu e
partiu com destino a casa de Owarangun, chegando lá Ọ̀rúnmìlà perguntou ao Rei
se sua esposa estava morando lá e o Rei de Owarangun respondeu que sim e que
ajudaria Ọ̀rúnmìlà a convencer Ìwà a voltar para casa com ele, desse dia em
diante Ọ̀rúnmìlà vive cuidando muito bem de Ìwà, sua esposa.
Todos os adeptos de Òrìṣàs devem viver em busca de Ìwà, essa busca é chamada Ìwà-Pẹ̀lẹ́, o mecanismo infalível para a harmonia e prosperidade.
Aula (03) - ORÍ E A CONDUTA
Ifá ensina sobre a
relação íntima entre Orí e Ìwà. A relação desses dois fatores refletirá
diretamente em sua vida, em Òdí Òtùrá, Ifá diz:
Ile ola ni won gbe bi mi, Ifa ni ko d’ola
Odede ola ni won ti wo mi, Ifa ni ko d’ola
Kaa Merindinlogun ni won ti bi baba to bi mi
lomo
Ifa ni ko je nkankan
Adifa fun Ori a bu fun Iwa
Ori ni ngbe ni d’epo ti a fi j’oba
Iwa ni nbani gbe be
Ifa
ni bori ba gbe o d’epo ti a fi j’oba
Ifa
pe ki o ma se so iwa nu
Ori eni lawure
Iwa eni latunse
Iwa
eni latunto
Gbogbo
isowo ope,
Eni
ba gbebo nbe korubo.
Tradução:
Eu
nasci na casa da riqueza
Ifá
diz que não me fará famoso
Eu
cresci em uma família rica
Ifá
diz que eu não serei mais rico que eles
Meu
pai nasceu em uma casa de dezesseis pisos
Ifá
diz que isso não tem valor
Consultaram
Ifá para Orí (cabeça) e Ìwà (conduta)
Sim,
o seu Orí pode fazer de você um rei
Mas
é a sua conduta que determinará o seu sucesso
Ifá
diz que o seu Orí te faz um rei
Mas
você não pode perder o seu caráter
Orí
poderá ser a sua riqueza
E
o seu caráter quem o controla.
Como citado no verso acima, Ifá diz que todos os adeptos de Òrìṣàs devem se importar com a sua conduta, pois o Orí poderá nos tornar ricos, porém a garantia de manter a nossa riqueza é o nosso caráter.
Aula (04) - BONDADE
Ifá ensina que seus adeptos devem viver juntos
da bondade, tratar igual a todos com gentileza para que sejamos tratados da
mesma maneira, em Òtúrúpọ̀n Ọ̀kànràn, Ifá diz:
B‘Otutu ba n se iwofa
Won a ni o gbe ise re de
Bo ba solowo won a ni ko roju
Ko jata senu
A difa fun Otutu
Ti yoo maa lo ra gbogbo aye
Ti yoo jagun igboro mu won
Ebo ni won ko waa se
O
si gbebo o rubo
Ko
pe jinna
E
ba wa jebutu gbogbo ire.
Tradução:
Se
um servo pega frio
Eles
irão dizer que ele está com preguiça
Mas
se é o filho de gente rica
Eles
implorariam para ele tomar sopa de pimenta
Para
mandar o frio embora
Consultaram
Ifá para Otutu
Quando
iria tomar todo o mundo
Quando
iria combater o mundo inteiro
Foi
aconselhado a fazer sacrifício
Ele
fez
Não
passou muito tempo
Nos
encontramos em meio as bênçãos.
Devemos tratar todos iguais independente de poder aquisitivo, raça, orientação sexual, credo etc. enfim, somos todos iguais perante Olódùmarè.
Akogun Ifáṣọlá Ajobi Àgboọlà
BIBLIOGRAFIA
AWODIRAN; A. Ifá, Ohun enu Olódùmarè
AWODIRAN; A. Ifá Ohun Ijinle Aye
EPEGA; A. A. Oráculo Sagrado de Ifa
BASCON; W. Ifá Divination
BALOGUN IFASE; A. O. DAFA – Um Poderoso Sistema Para Ouvir A Voz Do Criador.
POPOOLA: S. Ifá Dida an Invitation to Ifá Divination, vole 1
POPOOLA; S. Practical Ifá: For the Beginner and Professional
VERGER; P. Éwé: o uso das plantas na sociedade ioruba
VERGER; P. Orixás, Deuses iorubas na África e no Novo Mundo
VERGER; P. Notas Sobre O Culto Aos Orixás E Voduns
VERGER; P. Saída de Iao
DOS SANTOS; E. Os Nagô e a Morte: Pàdé, Àsèsè e o Culto Egún na Bahia Juana
FATUMBI; F. Oríkìs Òrúnmìlá
SALAMY; A. Ifá a complete divination
SALAMI S. Mitologia dos Orixás Africanos 1
SALAMI S. Ogum: Dor e Júbilo (nos rituais de morte)
JUNIOR; E. F. Dicionário Yorùbá (Nagô) Português
SILVA; A. C. A Enxada e a Lança
(Bibliografia Citada)
*Ifá, Ohùn enu Olódùmarè
*Ifá Ohùn Ijinle Aye
Awodiran Agboola
*ORÁCULO SAGRADO DE IFA
Afolabi Epega
* IFÁ DIVINATION –
Willian Bascon
* DAFA
Um Poderoso Sistema Para Ouvir A Voz Do Criador.
Balógun awolaluonisegun Ifase
*Ifa Dida (An Invitation to Ifa Divination, VOLUME 1)
* Practical Ifa: For the Beginner and Professional
Solagbade Popoola
* Ewé: o uso das plantas na sociedade ioruba
* Orixás, Deuses iorubas na África e no Novo Mundo
* Notas Sobre O Culto Aos Orixás E Voduns
* Saída de Ìyàwó
Pierre Verger
* OS NAGÔ E A MORTE Pàdé, Àsèsè e o Culto Egún na Bahia
Juana Elbein dos Santos.
*Oríkì - Òrúnmìlá
Falokun Fatumbi
*Ifá a complete divination
Ayò Salamy
*Mitologia dos Orixás Africanos 1
*Ogum – Dor e Júbilo (nos rituais de morte)
SIKIRU SALAMI
*Dicionário Yorùbá (Nagô) Português
Eduardo Fonseca Júnior
*A Enxada e a Lança
Alberto da Costa e Silva
“Não me pergunte o que Ifá está fazendo por você sem que você saiba me dizer, o que você está fazendo pelo Ifá!”
Olúwo Ifábaíyin Awolola Agboola
Nenhum comentário:
Postar um comentário